Co do zasady każdy może swobodnie zdecydować komu przekaże swój majątek po śmierci. Warto jednak zauważyć, iż niektóre osoby bliskie spadkodawcy mają prawo do dziedziczenia w części, nawet jeśli nie zostały one wymienione w testamencie. Mowa tu o zachowku, który w roku 2023 został w dużym stopniu jako instytucja, odświeżony i zmieniony. Zapraszam na omówienie tematu – radca prawny Karol Borkowski.
Definiując instytucję zachowku w pierwszej kolejności wskazać należy na treść art. 991 kodeksu cywilnego. Zgodnie z powyższym przepisem do zachowku uprawnieni są zstępni, wstępni a także małżonek spadkodawcy. Istotnym zastrzeżeniem jest ustalenie, czy osoba której należy się zachowek, byłaby powołana do spadku z mocy ustawy (w wypadku gdyby spadkodawca testamentu nie sporządził). Warto w tym miejscu wskazać, iż o testamencie pisaliśmy już na blogu, tu:
oraz tu:
Testament- istotne zagadnienia cz. II – R. PR. KAROL BORKOWSKI
Oczywiście zasada wskazana powyżej nie dotyczy każdego w sposób automatyczny – zachowku nie otrzyma choćby osoba wydziedziczona, ta która odrzuciła spadek lub która dziedziczenia i prawa do zachowku się zrzekła.
Dość problematycznym na pierwszy rzut oka wydaje się zagadnienie wyliczenia zachowku dla konkretnej osoby – w tym zakresie zmiany w przepisach o zachowku nie nastąpiły. Zgodnie z art. 991 § 1 kodeksu cywilnego zaczynając obliczenia w pierwszej kolejności ustalamy konkretną wielkość udziału w spadku uprawnionego, przy założeniu jakby dziedziczył z mocy ustawy. Następnie udział ten mnożymy przez ułamek: 2/3 lub 1/2 (gdy nie dotyczy trwale niezdolnego do pracy, ani małoletniego zstępnego)
Od 22 maja 2023 r. zmianie uległy też niektóre przepisy ustawy. Po pierwsze wprowadzono do polskiego porządku prawnego instytucję fundacji rodzinnej, a świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej mogą mieć realny wpływ na obniżenie wartości zachowku. Pojawiła się także możliwość zrzeczenia się zachowku, odroczenia terminu płatności i obniżenia wysokości zachowku (przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku), a także możliwość rozłożenia na raty (jednakże nie przekraczając w sumie okresu pięciu lat). Reguluje te zagadnienia nowy art. 9971 § 1 kodeksu cywilnego. Doniosłą zmianą jest również możliwość zrzeczenia się dziedziczenia wyłącznie w zakresie części lub całości prawa do zachowku (jak wskazano w art. 1048 kodeksu cywilnego).
Generalnie nowelizacja skupiona została na swoistym dostosowaniu zachowku do realiów fundacji rodzinnych. Zmiana przepisów wprowadziła też kilka nowości jak choćby pojawienie się możliwości rozłożenia na raty, odroczenia płatności, a nawet obniżenia zachowku.
Sama problematyka zachowku, jego wyliczenia a także kwestia ewentualnego dochodzenia na drodze sądowej nie jest oczywista i prosta; warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika jakim jest radca prawny czy adwokat.
Zapraszamy do zapoznania się z innymi publikacjami Kancelarii na naszym blogu:
https://kancelariasamoszuk.pl/pl/aktualnosci/
r. pr. Karol Tomasz Borkowski
