Poszkodowani w wypadkach komunikacyjnych często mają duży wpływ na rozmiar szkody. Wynika to nieraz z nieodpowiedzialnego zachowania, a czasem sprowokowania niebezpiecznej sytuacji. Kwestię tą reguluje art. 362 kodeksu cywilnego. Zapraszam do omówienia – r. pr. Karol Tomasz Borkowski.
Aby móc stwierdzić zaistnienie powyższej okoliczności po pierwsze należy zbadać, czy działanie poszkodowanego bądź też jego zaniechanie pozostaje w związku przyczynowym ze szkodą. Chodzi zatem o związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Jak już wskazano powyżej – może to być więc działanie, ale również zachowanie polegające na bierności.
Kolejnym istotnym elementem, na który należy zwrócić uwagę, jest to czy obiektywnie rzecz biorąc, zachowanie poszkodowanego można uznać za nieprawidłowe. Oczywiście przedmiotowe przyczynienie się poszkodowanego może przybrać formę przyczynienia się do samego powstania szkody jak i do zwiększenia jej rozmiarów (choć szkoda wydarzyłaby się i bez zachowania lub zaniechania poszkodowanego). Jeśli stwierdzimy, że do owego przyczynienia się doszło, przekłada się to wówczas na dość poważne konsekwencje – zakład ubezpieczeń bowiem ma prawo zweryfikować wysokość odszkodowania. Wynika to wprost z art. 362 kodeksu cywilnego, tj. obowiązek naprawienia szkody ulega odpowiedniemu zmniejszeniu w odniesieniu do stopnia zawinienia obu stron zdarzenia. W efekcie więc nieprawidłowe zachowanie osoby poszkodowanej, gdy miało wpływ na zaistnienie wypadku, będzie miało ten skutek, iż zmniejszy odszkodowanie przysługujące z tego tytułu. Pamiętać przy tym należy, iż niemożliwe jest całkowite pozbawienie poszkodowanego odszkodowania spowodowane przyczynieniem się do zaistnienia zdarzenia lub zwiększeniem rozmiaru szkody. Jedyną sytuacją, gdy dojdzie do całkowitego pozbawienie odszkodowania następuje jedynie gdy mamy do czynienia z wyłączną winą poszkodowanego. Należy jednak podkreślić, że poszkodowany nie ma obowiązku podejmowania starań zmierzających do zmniejszenia szkody
Art. 362 k.c. znajduje zastosowanie bez względu na to, czy chodzi o odpowiedzialność wynikającą z umowy (np. AC), czy też z mocy ustawy (np. OC). Pamiętać również należy, iż reakcja poszkodowanego na zachowanie się sprawcy (np. innego kierowcy) nie będzie nigdy interpretowane jako przyczynienie się. Zachowanie poszkodowanego musi być bowiem ukierunkowane na powstanie szkody.
Z zasady przyczynienie się określane jest procentowo, co ma przełożenie na wypłacane świadczenia w ramach odszkodowania poszkodowanemu, np. renty. A więc ustala się wysokość poszczególnych składników odszkodowania i następnie dochodzi do redukcji o wskazany procent, ewentualnie ułamek. Ten sposób wyliczenia budzi pewne kontrowersje choć stosowane jest powszechnie zarówno przez Sądy jak i zakłady ubezpieczeń jeszcze na etapie postępowania likwidacyjnego.
Jednym z dość częstych przykładów sytuacji, gdy zakład ubezpieczeniowy zarzuca przyczynienie się poszkodowanego do zwiększenia rozmiaru szkody jest wynajęcie pojazdu zastępczego za stawkę wyższą niż proponowana podczas zgłoszenia szkody. Spór dotyczy oczywiście sytuacji, w której koszty najmu jedynie stanowią dodatek do globalnej wyższej kwoty szkody. Wypowiedział się na ten temat choćby Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 września 2004 roku, sygn. akt IV CK 672/03:
„Okoliczność, iż koszty wynajęcia pojazdu zastępczego przekroczyły cenę nowego samochodu, nie może automatycznie przesądzać o istnieniu przyczynienia się poszkodowanego do powiększenia rozmiaru szkody”.
Co najistotniejsze – wyrażenie z art. 362 k. c.: „stosownie do okoliczności” czytać należy w ten sposób, iż Sąd decydując się na zmniejszenie przyznanego odszkodowania, powinien uwzględniać absolutnie wszystkie okoliczności konkretnej sprawy, czyli od motywu działania poszkodowanego aż po ostateczny stopnień winy obu stron. To tu rola profesjonalnego pełnomocnika – radcy prawnego jest najważniejsza z uwagi na dużą uznaniowość przy wyrokowaniu jaką przypisał Sądowi ustawodawca w tego typu sprawach.
Zapraszamy do zapoznania się z innymi publikacjami Kancelarii na naszym blogu:
https://kancelariasamoszuk.pl/pl/aktualnosci/
r. pr. Karol Tomasz Borkowski
