Gdy wygramy sprawę z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, mamy prawo oczekiwać szybkiej realizacji prawomocnego wyroku. Jakie jednak są aktualne poglądy doktryny w zakresie egzekucji należności bez uprzedniego zawezwania państwowej jednostki organizacyjnej?
Oczywistym jest, iż co do zasady nie istnieje obowiązek oczekiwania na dobrowolną realizację długu przez dłużnika. Uprawnieniem wierzyciela jest uzyskanie tytułu wykonawczego oraz skierowanie go do przymusowej realizacji. Natomiast dłużnik, aby zapobiec wszczęciu egzekucji, powinien natychmiast po uprawomocnieniu zrealizować obowiązek zapłaty wynikający z orzeczenia. Nie może bowiem mieć miejsca sytuacja, gdy wierzyciel oczekuje na dobrowolne spełnienie zasądzonego prawomocnym wyrokiem świadczenia przez dłużnika lub wierzyciel musiałby wzywać dłużnika do zrealizowania ciążących na nim obowiązków.
Otóż zdarza się jednak, iż po wytoczeniu postępowania egzekucyjnego Zakład Ubezpieczeń Społecznych podejmuje obronę, powołując się na art. 1060 k.p.c. tj., iż wierzyciel nie dopełnił procedury, nie wzywając dłużnika do zapłaty należności przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Miałoby mieć to te konsekwencje, iż wszczęte postępowanie egzekucyjne zostałoby uznane za niecelowe, a co za tym idzie- w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego komornik wydaje postanowienie o pobraniu o wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. W takim przypadku komornik nie ściąga też i nie pobiera opłaty od dłużnika, a opłatę ściągniętą lub pobraną zwraca dłużnikowi.
W pierwszej kolejności należy wskazać różnicę w interpretacji definicji- czym jest w zasadzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ma to niebagatelne znaczenie, zważywszy na brzmienie wskazanego już wyżej art. 1060 § 1 k.p.c. Otóż jeżeli dłużnikiem jest Skarb Państwa, wierzyciel (wskazując na tytuł wykonawczy) wzywa do spełnienia bezpośrednio państwową jednostkę organizacyjną, z której działalnością wiąże się świadczenie, jednostka ta jest z kolei obowiązana spełnić niezwłocznie świadczenie stwierdzone tytułem egzekucyjnym. Dopiero w wypadku, gdy tytuł egzekucyjny, który obejmuje należność pieniężną nie zostanie wykonany w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia wezwania, o którym mowa w § 1 przytoczonego artykułu, wierzyciel może wstąpić do sądu o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności w celu przeprowadzenia egzekucji z rachunku bankowego właściwej państwowej jednostki organizacyjnej dłużnika.
Idąc dalej w myśl art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, ZUS jest państwową jednostką organizacyjną i posiada osobowość prawną, a to z kolei oznacza że jest podmiotem jednak odrębnym od Skarbu Państwa. Pamiętać bowiem należy, iż w wyniku zmian ustrojowo- prawnych na skutek wejścia w życie ww. ustawy ZUS utracił dotychczasową pozycję organu administracji państwowej. Uzyskał za to status państwowej jednostki organizacyjnej, która ma osobowość prawną i prowadzi samodzielną gospodarkę finansową.
Przepis art. 1060 k.p.c. jest powszechnie interpretowany w ten sposób, iż reguluje przymusowe wykonanie obowiązków objętych tytułami egzekucyjnymi na Skarb Państwa, oczywiście w rozumieniu art. 33 k.c., który z kolei stanowi, iż Skarb Państwa jest osobą prawną. Przepis ten jednak w żadnej mierze nie dotyczy państwowych osób prawnych, czyli takich jednostek organizacyjnych, których przepisy szczególnie przyznają samodzielną osobowość prawną, w tym oczywiście ZUS. Co więcej także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 22 lutego 2007 roku (sygn. akt III CZP 166/06) stwierdził, iż począwszy od dnia 1 stycznia 1999 r. Zakład Ubezpieczeń nie stanowi stationis fisci Skarbu Państwa.
Wobec powyższego nie można uznać za niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego opierającego się na prawomocnym wyroku wydanym przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż w chwili uprawomocnienia się wyroku Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych staje się osobą zobowiązaną w zakresie zasądzonej od niego należności i nie istnieje konieczność do jego uprzedniego wezwania do zapłaty.
Powyżej zaprezentowany problem jest jedynie niewielkim wycinkiem zagadnień związanych ze sprawami ubezpieczeń społecznych, lecz dobrze ukazuje stopień komplikacji omawianej materii. Pamiętać jednak należy, iż sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczą przecież każdego. Warto skorzystać z pomocy radcy prawnego, który z pewnością pomoże w doprowadzeniu sprawy do pozytywnego końca.
